Özel Öğrenme Güçlüğü
Özel öğrenme güçlüğü; zekası normal ya da normalin üstünde olan bireylerin, standart testlerde, yaş, zeka düzeyi ve aldığı eğitim göz önünde bulundurulduğunda, okuma, matematik ve yazılı anlatımının beklenenin önemli ölçüde altında olmasıyla tanısı konulan bir bozukluktur. Bu bozukluğun bireyin yapısıyla ilgili olduğu ve merkezi sinir sistemindeki işleyiş bozukluğuna bağlı olduğu varsayılıyor. Ayrıca kendini idare etme, sosyal algılama ve sosyal etkileşim sorunları da birlikte görülebilir.
Özel öğrenme güçlüğü, genel kapsamlı bir terim; çünkü, çok sayıda sorunu içermektedir. Okuma sorunları için disleksi (dyslexia), yazı sorunları için disgrafi (disgraphia), matematik sorunları için diskalkuli (dyscalculia) terimleri kullanılıyor ve özel öğrenme güçlüğü bu sorunların tümünü içeriyor.
Disleksi (Okuma Güçlüğü): Okuma bozukluğu tanısı, bir çocuğun okuma başarısı zekasından belirgin olarak yetersizse konur. Dil ve sözlü ifade anlamında güçlük çekmektedirler. İşitsel kavrama becerileri zayıftır. Sözcüklerin fonetik ayrımını yapamazlar. Okuma bozukluğu olan çocuklar sözel okumalarında birçok hatalar yaparlar. Hatalar atlamalar, eklemeler ve kelimelerin çarpıtılması ile karakterizedir. Çocuğun okuma hızı yavaş ve okuduğunu anlama zayıftır. Okuma bozukluğu olan birçok çocuk okumaktan ve yazmaktan hoşlanmaz ve kaçınır.
Disgrafi (Yazma Güçlüğü): Bir kişinin yaşından, zeka kapasitesinden ve eğitim düzeyinden beklenenden daha düşük yazma yeteneğine sahip olma durumudur. Bakarak yazabilmelerine karşın, dikte ederek yazmada zorluk yaşarlar. Heceleme, dil bilgisi ve işaretleme hataları, kötü paragraf düzeni ve el yazısıdır. Kelime seçimleri hatalı ve uygunsuz, paragrafları düzensiz, hecelemeleri daha zor ve sözcük dağarcığı daha dar olur.
Diskalkuli (Matematik Güçlüğü): Matematik bozukluğunda dört yetenek grubunda bozuklukların olduğu belirlenmiştir. Dil yetenekleri (matematik terimlerini anlama ve yazılı problemleri matematik sembollerine çevirme), algısal yetenek (sembolleri tanıma ve anlama, sayıları kümeleştirme yeteneği) matematik yetenekleri (toplama, çıkarma, çarpma, bölme ve temel işlemlerin sırasını izleme) ve dikkat yetenekleri (rakamları doğru yazma ve işlem sembollerini doğru gözleme).
Öğrenme güçlüğünde neler olur?
1. Harf ya da sözcüklerin ters çevrilmesi, sesleri karıştırma.
2.Sağ-sol karıştırılması, yön saptanamamasına bağlı top oynama, ip atlama gibi oyunlarda sorunlar.
3. Sıralı öğrenilmesi gereken bilgileri karıştırma.
4. Öğrenilen bilgileri çabuk unutma.
5. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite sıklıkla beraber görülür.
6. Derinlik algılamada sorun vardır.
7. Dil gelişiminde sorun yaşanır.
8. Zaman kullanımında bozukluk.
Özel öğrenme güçlüğü olan çocuklar bulguların hepsini taşımaları gerekmez. Erken tanı önemlidir. Çoğunlukla dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu başta olmak üzere kaygı bozuklukları, depresyon gibi bozukluklarla birlikte görülür.
Özel öğrenme güçlüğü olan birey, her zaman yaptığı işleri yerine getirmede, bir işe başlamada ve bitirmede zorlanır. Araç-gereçlerini temiz, düzenli bir şekilde korumada, ödevlerini ve projelerini planlamada, yaptığı işleri kontrol etmede güçlük çeker. Düşüncelerini düzenlemede ve düzgün bir sırada ifade etmede de zorlanır. Bu bireyler verimli ders çalışma konusunda akranlarına oranla daha fazla sıkıntı yaşayabilirler.
Özel öğrenme güçlüğü, çocuğun kendini beceriksiz, yeteneksiz ve başarısız hissetmesine neden olur. Bu nedenle fark edilip tedavi edilmezse kendine güven kaybı olur. Unutmayınız ki, bu çocuklar yapmıyor değil, yapamıyorlar. Bu çocuklar tembel, haylaz ya da yaramaz oldukları için başaramıyor değiller; başaramadıkları için bu tür negatif tutumlarla var olduklarını göstermek zorunda kalabiliyorlar.
Özel Öğrenme Güçlüğü Olan Çocukların Eğitimleri
Özel öğrenme güçlüğü olan bireyler dili yazılı ya da sözlü anlama ve kullanabilme için gerekli olan bilgi alma süreçlerinin birinde veya birkaçında sorun yaşarlar. Özel öğrenme güçlüğünün bireyin dinleme, konuşma, okuma, yazma, heceleme, dikkat yoğunlaştırma, matematik, akıl yürütme, motor ve organizasyon becerilerini olumsuz etkileyen yapısal bir sorun olması nedeniyle, bu güçlüğü yaşayan bireyler örgün eğitim programlarında zeka düzeyine ve yaşıtlarına oranla düşük başarı göstermektedirler. Bu durum bireyin eğitimini, mesleğini, sosyal ilişkilerini, günlük aktivitelerini ve benlik saygısını olumsuz yönde etkiler. Bu nedenle özel öğrenme güçlüğü olan bireyler, özel eğitim desteğine ihtiyaç duyan bireylerdir.
Özel öğrenme güçlüğü olan bireylerin akademik becerileri aynı yaş ve zeka seviyesindeki akranlarından daha düşük bir düzeyde olmasına rağmen güçlü, yetenekli oldukları alanlar da bulunmaktadır. Bu bireyler meraklı ve çevrelerine karşı ilgili olabilir, ilgi duydukları alanlarda daha kolay kavrayabilirler. Sözcükler yerine resimlerle düşünebilirler. Sezgisel yolla problem çözme becerileri ve hayal güçleri gelişmiş olabilir. Yaratıcıdırlar. Pratik çözüm yolları bulabilirler. Bir matematik sorusunu kalem kağıt kullanmadan zihinden çözebilirler. Bir makineyi kılavuzu okuyup çalıştırmak yerine bir bakışta anlayıp çalıştırabilirler ve icat yapabilirler.
Nasıl Tedavi Edilir?
Özel öğrenme güçlüğü yaşam boyu devam eden bir bozukluktur. Özel öğrenme güçlüğünün tedavisi psikoeğitimdir. Bu eğitim okulda verilen eğitimden farklıdır. Çocuk normal bir okulda eğitimine devam ederken yanısıra bireysel ya da grup halinde özel bir eğitime alınır.
Bu uygulamalar içinde çocuğun çocuğun gelişimini yetersiz kılan psikolojik sürecin ya da süreçlerin belirlenmesi ve düzeltilmesi gerekmektedir. Süreç öğretimi, görsel, işitsel, dokunma ve kinestetik algının geliştirilmesini, bu algılara ait ayrımlaştırma, dikkat ve bellek, ardışıklık yeteneklerinin arttırılmasını, motor koordinasyon becerilerinin geliştirilmesini içermektedir. Ayrıca fonetik farkındalığın arttırılması, dinleme, konuşma, okuma, yazma (dil) becerilerinin geliştirilmesi, kavram ve düşünme süreçlerinin gelişiminin desteklenmesi bu süreç eğitimi içinde yer almaktadır. Çeşitli algıları destekleyici ya da iyileştirici bu çalışmalar, akademik becerilerin eğitimi ile birlikte verilmektedir.
Özel öğrenme güçlüğünü ortadan kaldıracak bir ilaç tedavisi bulunmamaktadır. Ancak bu sorunun yanısıra dikkat eksikliği, aşırı hareketlilik, depresyon, kaygı bozukluğu gibi başka psikiyatrik bozukluklar eşlik ediyorsa bunların ilaçla tedavisi düşünülebilir.
Özel öğrenme güçlüğü olan çocukların anne babaları neler yapmalıdır?
· Çocuğun öğrenme güçlüğünü kabul edin. Bunun beyindeki yapısal, işlevsel bir sorundan kaynaklandığını unutmayarak başarısızlığından dolayı çocuğu suçlamayın, yargılamayın.
· Bu güçlüğü yenmesine yardımcı olacak terapötik eğitim ve psikiyatrik desteği sağlayın.
· Eğitimde kazandığı becerileri evde çeşitli oyunlar ve etkinliklerle pekiştirin.Bu çocukların bir şeyi yaparak ve yaşayarak çok daha iyi öğrendiğini unutmayın.
· Çocuğunuzun öğrenme güçlüğü hakkında okulu ve öğretmenlerini bilgilendirin, işbirliği yapmaya çalışın.
· Yapabileceği işler konusunda çocuğunuzu yüreklendirin, destekleyin. Kendini değerli bulması ve kendine güvenebilmesi için sizin ona bunu hissettirmeniz gereklidir.
· Yapabileceği basit işlerden başlayarak onun zoru başarmada istekli olmasını sağlayabilirsiniz.
· Başlangıçta çocuğunuz ile birlikte ders çalışmanız gerekebilir. Ona eşlik edin ama onun yerine ödevlerini yapmayın.
· Okuması için ona örnek olun. Okuma saatleri planlayıp başlangıçta 10 dakikalık oturumlar yapabilirsiniz.
· Yüksek sesle okumasını isteyin. O okurken mutlaka siz de dinleyin.
· Disiplin ve kurallar konusunda kararlı ve tutarlı olun. Çocuğun öğrenme güçlüğünün olması onun kuralları öğrenemeyeceği anlamına gelmez.
· Eğitsel tedavi yavaş ilerleyen, uzun zaman sonra sonuçlarını alabileceğiniz bir tedavidir. Bu nedenle sabırlı olun. Tedavi süresince halen yapamadığı şeylere odaklanmak yerine olumlu değişimleri görmeye çalışın ve çocuğunuzla bunları paylaşın.
· Başarısızlıkları karşısında onlara duygusal açıdan olumsuz etkileyici bildirimler yerine (hayır, olmadı, yanlış vb.) teşvik edici ve cesaretlendirici bildirimler verin (hadi tekrar deneyelim, bir daha bakalım, yapabilirsin vb.). Diğer çocuklarla kıyaslamayın ve onlara saygı duyun.
Özel öğrenme güçlüğü olan bireyin okul, özel eğitim ve rehabilitasyon merkezinde verilen eğitiminin ev ortamında da devam etmesi, eğitimde süreklilik ilkesi açısından gereklidir. Öğrenilen kavramların ve kazandırılan becerilerin genellenebilmesi için okul, özel eğitim ve rehabilitasyon merkezi ve aile tutumları arasında tutarlılık olmalıdır.
Çocukların ilk ve en çok ihtiyaç duydukları saygı, kabul ve anlayıştır. Çocukların öğrenme hızlarını dikkate alarak onlara saygı ve kabul gösterebilirsiniz. Onları ellerinde olmadan ortaya çıkan bazı eksikliklerini ve hatalarını görmezden gelerek anlayışlı davranabilirsiniz. Geç ve güç öğrendiklerini unutmayınız ve beklentilerinizi çocuğun öğrenme hızına göre ayarlayabilirsiniz.